XeeX
New member
TRT Haber’in haberine göre; Emlak piyasası “Metaverse’den arsa almak” tarifiyle yeni tanışmış olsa da uzaydan arsa almayı daha evvelde başlatmıştı.
Ay, Mars, Venüs… Bu gezegenlerde arsa satışları uzun yıllardır birtakım şirketler tarafınca yapılıyor. O denli ki, satışların hayli düzgün gittiğini belirten emlakçıların öteki gezegenleri de satışa çıkarmayı deklare ettikları vakit içinder olmuştu.
Enlemini boylamını belirleyip tapularını alan Dünya vatandaşlarının ödedikleri fiyatlar ise 25 dolar da oldu 20 sterlin de. “Bu satışların kanunda yeri var mı?” sorusunun yanıtı resmiyette “Yok!” olsa da, insanoğlu görmediği yerinin tapusuna sahip olmayı sevdi.
şahsi arsa alımlarının yanı sıra devletlerin uzay çalışmaları için kurduğu üsler bu mevzunun diğer bir tarafı. Çünkü, bu çalışmalar için kullanılan araçlar da muhakkak yerlere kuruluyor. Son olarak Ay’a bir daha ulaşmak için başlatılan Artemis nazaranvi kapsamında 2025 yılına kadar Ay’a astronot göndermek amaçlanıyor. Öte yandan, bu defa Ay’da kurulacak bir üs ile insanoğlunun orada kalıcı olması hedefleniyor.
Peki memleketler arası muahedeler uzayda üs kurulmasına ne diyor? Kimin ne kadar hakkı var? Bu mevzuda kanunlar ne diyor? Bireye özel arsa satışları mümkün mü? Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Araştırma bakılırsavlisi Onur Çağdaş Artantaş ile bu piyasanın bilgilerinı konuştuk.
“Uzay merakı yeni değil”
Uzayın insanlık için merak uyandırıcı cazipliği tarih boyunca sürdü ancak ona ulaşmak hiç kolay olmadı…Artantaş’a nazaran, gezegenlerdeki madenlerin kullanmasının düşünülmeye başlanması uzun müddettir gündemde. Bunun yanında uzayın bir savaş alanına dönmesi de bu fikirlerin bir getirisi. Tüm bunlar da tüzel gelişmeleri birlikteinde getirdi.
“Uzaydaki gök cisimlerinde bunların mineral rezervlerinin çıkartılarak gerek gök cisimlerindeki üslerde gerek dünyada kullanılması yeni bir fikir değil. Yirminci yüzyılın başından itibaren bu tıp planlar bilim dünyasının zihnini meşgul ediyor. Platinyum, paladyum, iridyum üzere kıymetli metaller ve helyum-3 üzere gelecekte güç dalında kullanılabilecek kaynaklar tıpkı zamandavletlerin hem şirketlerin iştahını kabartıyor.
Bu husustaki hukuksal gelişmeler yörüngemizin ve Dış Uzay’ın askeri gayelerle kullanılmasının mümkün hale geldiği Soğuk Savaş esnasında başladı. Uzayın bir savaş alanına dönüşmesinin dünyada da nükleer yıkımı başlatabileceği derdiyle milletlerarası teşebbüsler başladı.”
“Uzayda kimse mülkiyet edinemez”
bu biçimde olunca uzayın kullanması için mutabakatların yapılması da kaide oldu. Muahedeler da uzayda egemenlik ilanını engelledi. Artantaş, bu mutabakatlara göre devletlerin ve bireylerin uzayda mülkiyet edinemeyeceğini söylüyor.
“Soğuk Savaş esnasında yapılan iki memleketler arası muahede, Dış Uzay Muahedesi (1967) ve Ay Muahedesi (1978) bu bahisteki referans metinlerdir. Her iki muahede da Dış Uzay’ı ve dünyanın uydusunu “İnsanlığın Ortak Mirası” olarak tanımlar. Dış Uzay Anlaşması’na nazaran devletler gökcisimlerinde egemenlik tez edemeyecekleri üzere, bu alanlardan özel şahıslara lehine mülkiyet de tesis edemezler.”
Hakları olduğunu sav eden de var
Öte yandan, Dış Uzay Anlaşması’nın yalnızca devletler bakımından bağlayıcı olduğunu ve özel bireylerin gök cisimlerinde hak tez edebileceğini savunanlar da var. Artantaş ise literatürün muahedenin bu türlü dolanılabilmesinin mümkün olmadığında büyük oranda hemfikir olduğunun altını çiziyor.
“Nitekim devletlerin hak savlarının engellenmesi, ama özel bireylere müsaade verilmesi mutabakatın ruhuna muhalif olurdu. Ayrıyeten özel bireylerin (mesela şirketlerin) rastgele bir alan üzerinde hak savının iki formu, mülkiyet yahut ekonomik faaliyet lisansları, fakat o alan üzerinde bir devletin egemenlik tez edebiliyor ve bu egemenliğe dayanarak özel bireylere bu hak yahut lisansları verebiliyor bulunmasına bağlıdır. Ay Mutabakatı bu istikamette bir kuşkuya yer bırakmayacak biçimde ayın yüzeyinin yahut yer altının devletlerin yahut şahısların mülkiyetine giremeyeceğini karar altına alır.”
Uzaydaki doğal kaynakların bu sınırlamanın haricinde olduğunu, o alana birinci varıp kaynağı çıkartmaya başlayanlara pürüz olacak bir milletlerarası unsur olmadığını savunanlar da var. Artantaş, bu var iseyımın da hukukta yerinin olmadığını söylüyor.
“Zira tıpkı alanda faaliyet göstermek isteyen ikinci bir devlet yahut bireye de mani olacak bir prensibin var olmaması gerekir. Buradaki tüzel uyuşmazlığın tahlilsiz kalması ve fiziki güç kullanımlarına sebep olması muhtemeldir. Bu sebeple memleketler arası mutabakatların ruhuna uygun olarak mevcut tüzel durumda dış uzayda ve dünya dışı gök cisimlerinde ekonomik faaliyet yürütülemeyeceği temeldir.”
Bilim için üs kurulabilir mi?
Fakat, bilime yol açık mı? Artantaş, “Ancak süreksiz bilimsel faaliyetler yürütülebileceğini ve buna yönelik alana ziyan vermeyen süreksiz üsler kurulabileceğini kabul etmek gerekir” diye de ekliyor.
Peki, muahedeye taraf olmayan devletler için durum ne?
Bu mevzu biraz daha kritik bir noktada. Mutabakata taraf olmadığı için devletlerin hak argüman etmesi muhtemel. bu biçimde olunca devletlerarası sürtüşmeler de meydana gelebilir.
“elbet anılan iki muahedeye taraf olmayan az sayıda devlet, veyahut bu mutabakatlardan çekilecek devletler gök cisimlerinde ekonomik hedefli kalıcı üsler kurma teşebbüslerinde bulunabilir. Ya da birtakım özel şahıslar uzayda aşikâr alanları fiilen işgal edebilir, hatta işgallerini birtakım devletlerin mülkiyet muhafazası kapsamına sokabilirler. Her iki durum da memleketler arası hukuk bakımından korunmayacağı üzere, devletler içinde önemli uyuşmazlıklara ve güç kullanımlarına husus olabilir.”
Ne yapmak gerekiyor?
Artantaş’a nazaran, dış uzaydaki ve gök cisimlerindeki üslere ve ekonomik faaliyetlere ait hukukun “İnsanlığın Ortak Mirası” unsurunu pekiştirecek biçimde geliştirilmesi gerekir.
“Ay ve astroid neslindeki kaynakların insanlığın ortak faydasına nasıl kullanılacağına, burada kalıcı üsler kuracak devlet ve şirketlerin uyacakları kurallara ve nihayet devletler yahut şirketlerin kendi ortalarında ortaya çıkacak uyuşmazlıkların nasıl çözüleceğine dair bir milletlerarası muahede fikri tartı kazanıyor.
Türkiye Cumhuriyeti üzere devletlerin ulusal uzay programlarının gelişmenine paralel olarak uzay hukuku alanında da faaliyet göstermesi bu gelişime katkı sağlayacak; ekonomik pahası yüksek gök cisimlerinin birkaç devlet ve şirket tarafınca işgal edilmesini engellemek konusunda değerli olacaktır.”
Ay, Mars, Venüs… Bu gezegenlerde arsa satışları uzun yıllardır birtakım şirketler tarafınca yapılıyor. O denli ki, satışların hayli düzgün gittiğini belirten emlakçıların öteki gezegenleri de satışa çıkarmayı deklare ettikları vakit içinder olmuştu.
Enlemini boylamını belirleyip tapularını alan Dünya vatandaşlarının ödedikleri fiyatlar ise 25 dolar da oldu 20 sterlin de. “Bu satışların kanunda yeri var mı?” sorusunun yanıtı resmiyette “Yok!” olsa da, insanoğlu görmediği yerinin tapusuna sahip olmayı sevdi.
şahsi arsa alımlarının yanı sıra devletlerin uzay çalışmaları için kurduğu üsler bu mevzunun diğer bir tarafı. Çünkü, bu çalışmalar için kullanılan araçlar da muhakkak yerlere kuruluyor. Son olarak Ay’a bir daha ulaşmak için başlatılan Artemis nazaranvi kapsamında 2025 yılına kadar Ay’a astronot göndermek amaçlanıyor. Öte yandan, bu defa Ay’da kurulacak bir üs ile insanoğlunun orada kalıcı olması hedefleniyor.
Peki memleketler arası muahedeler uzayda üs kurulmasına ne diyor? Kimin ne kadar hakkı var? Bu mevzuda kanunlar ne diyor? Bireye özel arsa satışları mümkün mü? Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dr. Araştırma bakılırsavlisi Onur Çağdaş Artantaş ile bu piyasanın bilgilerinı konuştuk.
“Uzay merakı yeni değil”
Uzayın insanlık için merak uyandırıcı cazipliği tarih boyunca sürdü ancak ona ulaşmak hiç kolay olmadı…Artantaş’a nazaran, gezegenlerdeki madenlerin kullanmasının düşünülmeye başlanması uzun müddettir gündemde. Bunun yanında uzayın bir savaş alanına dönmesi de bu fikirlerin bir getirisi. Tüm bunlar da tüzel gelişmeleri birlikteinde getirdi.
“Uzaydaki gök cisimlerinde bunların mineral rezervlerinin çıkartılarak gerek gök cisimlerindeki üslerde gerek dünyada kullanılması yeni bir fikir değil. Yirminci yüzyılın başından itibaren bu tıp planlar bilim dünyasının zihnini meşgul ediyor. Platinyum, paladyum, iridyum üzere kıymetli metaller ve helyum-3 üzere gelecekte güç dalında kullanılabilecek kaynaklar tıpkı zamandavletlerin hem şirketlerin iştahını kabartıyor.
Bu husustaki hukuksal gelişmeler yörüngemizin ve Dış Uzay’ın askeri gayelerle kullanılmasının mümkün hale geldiği Soğuk Savaş esnasında başladı. Uzayın bir savaş alanına dönüşmesinin dünyada da nükleer yıkımı başlatabileceği derdiyle milletlerarası teşebbüsler başladı.”
“Uzayda kimse mülkiyet edinemez”
bu biçimde olunca uzayın kullanması için mutabakatların yapılması da kaide oldu. Muahedeler da uzayda egemenlik ilanını engelledi. Artantaş, bu mutabakatlara göre devletlerin ve bireylerin uzayda mülkiyet edinemeyeceğini söylüyor.
“Soğuk Savaş esnasında yapılan iki memleketler arası muahede, Dış Uzay Muahedesi (1967) ve Ay Muahedesi (1978) bu bahisteki referans metinlerdir. Her iki muahede da Dış Uzay’ı ve dünyanın uydusunu “İnsanlığın Ortak Mirası” olarak tanımlar. Dış Uzay Anlaşması’na nazaran devletler gökcisimlerinde egemenlik tez edemeyecekleri üzere, bu alanlardan özel şahıslara lehine mülkiyet de tesis edemezler.”
Hakları olduğunu sav eden de var
Öte yandan, Dış Uzay Anlaşması’nın yalnızca devletler bakımından bağlayıcı olduğunu ve özel bireylerin gök cisimlerinde hak tez edebileceğini savunanlar da var. Artantaş ise literatürün muahedenin bu türlü dolanılabilmesinin mümkün olmadığında büyük oranda hemfikir olduğunun altını çiziyor.
“Nitekim devletlerin hak savlarının engellenmesi, ama özel bireylere müsaade verilmesi mutabakatın ruhuna muhalif olurdu. Ayrıyeten özel bireylerin (mesela şirketlerin) rastgele bir alan üzerinde hak savının iki formu, mülkiyet yahut ekonomik faaliyet lisansları, fakat o alan üzerinde bir devletin egemenlik tez edebiliyor ve bu egemenliğe dayanarak özel bireylere bu hak yahut lisansları verebiliyor bulunmasına bağlıdır. Ay Mutabakatı bu istikamette bir kuşkuya yer bırakmayacak biçimde ayın yüzeyinin yahut yer altının devletlerin yahut şahısların mülkiyetine giremeyeceğini karar altına alır.”
Uzaydaki doğal kaynakların bu sınırlamanın haricinde olduğunu, o alana birinci varıp kaynağı çıkartmaya başlayanlara pürüz olacak bir milletlerarası unsur olmadığını savunanlar da var. Artantaş, bu var iseyımın da hukukta yerinin olmadığını söylüyor.
“Zira tıpkı alanda faaliyet göstermek isteyen ikinci bir devlet yahut bireye de mani olacak bir prensibin var olmaması gerekir. Buradaki tüzel uyuşmazlığın tahlilsiz kalması ve fiziki güç kullanımlarına sebep olması muhtemeldir. Bu sebeple memleketler arası mutabakatların ruhuna uygun olarak mevcut tüzel durumda dış uzayda ve dünya dışı gök cisimlerinde ekonomik faaliyet yürütülemeyeceği temeldir.”
Bilim için üs kurulabilir mi?
Fakat, bilime yol açık mı? Artantaş, “Ancak süreksiz bilimsel faaliyetler yürütülebileceğini ve buna yönelik alana ziyan vermeyen süreksiz üsler kurulabileceğini kabul etmek gerekir” diye de ekliyor.
Peki, muahedeye taraf olmayan devletler için durum ne?
Bu mevzu biraz daha kritik bir noktada. Mutabakata taraf olmadığı için devletlerin hak argüman etmesi muhtemel. bu biçimde olunca devletlerarası sürtüşmeler de meydana gelebilir.
“elbet anılan iki muahedeye taraf olmayan az sayıda devlet, veyahut bu mutabakatlardan çekilecek devletler gök cisimlerinde ekonomik hedefli kalıcı üsler kurma teşebbüslerinde bulunabilir. Ya da birtakım özel şahıslar uzayda aşikâr alanları fiilen işgal edebilir, hatta işgallerini birtakım devletlerin mülkiyet muhafazası kapsamına sokabilirler. Her iki durum da memleketler arası hukuk bakımından korunmayacağı üzere, devletler içinde önemli uyuşmazlıklara ve güç kullanımlarına husus olabilir.”
Ne yapmak gerekiyor?
Artantaş’a nazaran, dış uzaydaki ve gök cisimlerindeki üslere ve ekonomik faaliyetlere ait hukukun “İnsanlığın Ortak Mirası” unsurunu pekiştirecek biçimde geliştirilmesi gerekir.
“Ay ve astroid neslindeki kaynakların insanlığın ortak faydasına nasıl kullanılacağına, burada kalıcı üsler kuracak devlet ve şirketlerin uyacakları kurallara ve nihayet devletler yahut şirketlerin kendi ortalarında ortaya çıkacak uyuşmazlıkların nasıl çözüleceğine dair bir milletlerarası muahede fikri tartı kazanıyor.
Türkiye Cumhuriyeti üzere devletlerin ulusal uzay programlarının gelişmenine paralel olarak uzay hukuku alanında da faaliyet göstermesi bu gelişime katkı sağlayacak; ekonomik pahası yüksek gök cisimlerinin birkaç devlet ve şirket tarafınca işgal edilmesini engellemek konusunda değerli olacaktır.”