Tarihçi Murat Bardakçı’dan 6’lı tepe için Jöntürk benzetmesi Murat Bardakçı, Habertürk’te yer alan ve “Üçüncü Jöntürk Kongresi” ismini taşıyan köşe yazısında “Birincisi 1902’de Paris’te, ikincisi de 1907’de ve bir daha tıpkı yerde toplanan Jöntürk Kongreleri’nin” üçüncüsü için de 12 Şubat’ta Ankara Ahlatlıbel’deki 6 muhalefet partisi başkanının katıldığı zirveyi gösterdi.
Bardakçı yazısında Avrupa’da faaliyet gösteren ve Türkiye’ye yeni ve özgürlükçü bir rejim getirecekleri savında bulunan Jöntürk Kongrelerinin amacının Abdülhamid’i devirebilmek için güçlerini birleştirmek olduğunu, fakat bir türlü anlaşamadıklarını lisana getirirken yazısında enteresan bir tespite yer vererek “Muhalefetimiz 2022’de yüz yirmi küsur sene öncesini, yani 1900’leri yaşıyor! Geçmişin tek sloganı olan “Gitsiiiiin!” haykırışları bugün de yükseliyor lakin gittiği takdirde ne yapılacak, ne edilecek” sorusuna değinirken “Malasef haklı çıktım” dedi ve çarpıcı tespitlerde bulundu.
İşte Bardakçı’nın o yazısı
ÜÇÜNCÜ JÖNTÜRK KONGRESİ
Birincisi 1902’de Paris’te, ikincisi de 1907’de ve bir daha birebir yerde toplanan Jöntürk Kongreleri’nin üçüncüsü, ortadan bir asırdan fazla bir vakit geçtikten daha sonra geçen 12 Şubat’ta Ankara’da, Çankaya Belediyesi’ni Ahlatlıbel’deki tesislerinde yapıldı!
Evvel, Jöntürkler’in kim olduklarını ve birinci iki kongreyi özetlemek gerekirse hatırlatayım:
19. yüzyılın ortalarında, Sultan Abdülâziz’in iktidar yıllarinde ortaya çıkıp Türkiye’nin mutlakiyet yerine Meşrutiyet ile yönetim edilmesini isteyen, mensuplarının adedi Sultan Abdülhamid devranında daha da artan, İstanbul’dan gizlice Mısır’a ve Avrupa’ya gidip Abdülhamid’i devirebilme yollarını arayan rejim muhaliflerine Fransızca’da “Genç Türkler” mânâsına gelen “Jöntürkler” denir…
Ortalarında imparatorluğun her milletinden olan muhalif kümeler, hattâ imparatorluktan ayrılıp bağımsız bir devlet kurmak isteyen Ermeni örgütleri de vardı. Kimileri muhalifler vakit içinde siyasî parti hâline gelmiş; meselâ Avrupa’da faaliyet gösteren bir Jöntürk kümesi daha sonradan İttihad ve Terakki’ye dönüşmüş ve Türkiye’nin mukadderatında yıllarce değerli rol oynamıştı…
Jöntürk hareketinin epeyce uzun ve karmakarışık bir geçmişi vardır lakin bu muhalif kümelerin ortak özelliklerini tek bir cümle ile söz edebilmek mümkündür: Abdülhamid’i devirmek, neye mâlolursa olsun devirmek, hattâ bunu yapabilmek için yabancı memleketlerden de yardım almak lakin Abdülhamid daha sonrasında ne yapılıp edileceğini, memleketin nasıl yönetim edileceğini hiç bir biçimde düşünmemek!
Kendisi de bir Jöntürk olan ve bu hususta kaynak eserler kaleme alan Ahmet Bedevî Kuran, kitaplarından birinde bu noksana temas eder ve “Avrupa’nın türlü memleketlerindeki bütün Jöntürk neşriyatı Sultan Abdülhamid yönetimini zemmetmiş (kötülemiş) durmuş lakin o makus yönetimin yıkılışdan daha sonra tutulacak yolu göstermeye kimse yanaşmamıştır” diye muharrir…
Avrupa’da faaliyet gösteren ve Türkiye’ye yeni ve özgürlükçü bir rejim getirecekleri savında bulunan Jöntürk kümeleri, 20. asrın birinci yıllarinde Paris’te iki kongre yaptılar. Kongrelerin gayesi Abdülhamid’i devirebilmek için güçlerini birleştirmek idi, evvel fakat bir türlü tam olarak anlaşamadılar; hükümdarın 1908’de tahtından indirilmesinin akabinde da bütün ittifak hayalleri unutuldu ve hepsi birbirinin gözünü oymaya başladı!
Jöntürk kongrelerinin hazırlık çalışmalarını Abdülhamid’in kızkardeşi Seniha Sultan’ın oğlu olan, yani öz dayısına karşı Avrupa’da muhalefet bayrağı açan Sabahattin Beyefendi yaptı. Birinci kongre Paris’te 4 Şubat 1902’de toplandı ve Jöntürkler bu iş için bir salon kiralamak yerine bir Fransız entellektüelin konutunda biraraya geldiler. Kongre beş gün devam etti, Abdülhamid’i gerekirse silâhlı güç kullanarak devirme konusunda görüş birliğine varıldı lakin kimi delegeler işi azıtıp yapılacak ihtilâle Avrupa ülkelerinin de faal biçimde, üstelik silâhlı olarak katılmalarını, yani Türkiye’ye yabancıların askerî müdahalesini istediler. Bu teklife birfazlaca delege karşı çıkınca tam bir mutabakat sağlanamadı ve Kongre sade suya tirit bir bildirinin yayınlanması ile son buldu.
İkinci Kongre bir daha Sabahaddin Bey’in teşebbüsleri ile tıpkı kentte, yani Paris’te 27 Aralık 1907’de toplandı, üç gün devam etti, Osmanlı vatandaşlarına Abdülhamid’e karşı silâhlı direnç daveti yapıldı ve birincisinde olduğu üzere lâf yığını bir öteki bildirinin yayınlanması ile de son buldu…
Bildiride, şimdilerde ana muhalefet başkanının “zamlar geri alınıncaya kadar elektrik faturalarını ödemeyeceği” yolundaki açıklamasını hatırlatan kimi unsurlar vardı. Jöntürkler halkı vergi vermemeye ve sivil itaatsizliğe davet ediyorlardı ve bildiriyi Avrupa’daki Jöntürk kümeleri ile gazetelerinin yanısıra devlete isyan hâlinde bulunan kimi Ermeni örgütlerinin temsilcileri de imzalamışlardı!
Abdülhamid’i devirme hevesi ile inadı muhalifleri devleti parçalamak için uğraşanlar ile tıpkı masaya oturtmuş, hattâ yabancıların askerî müdahalelerinden bile medet umar hâle getirmişti!
ŞAHISLAR FARKLI, KARARLAR AYNI!
Derken yüz küsur sene daha sonra geçen 12 Şubat’ta Ankara’da “Jöntürk Kongreleri’nin üçüncüsü” diyebileceğimiz bir toplantı yapıldı! CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, Düzgün Parti Genel Lideri Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan ve Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal, o gün Çankaya Belediyesi’ni Ahlatlıbel’deki tesislerinde beş buçuk saat boyunca biraraya gelip iktidarı değiştirmenin yollarını aradılar…
Toplantı daha sonrasında yapılan açıklamada “Liderlerin değerli bir adım attıkları” söyleniyor, “İşbirliğini geliştirerek sürdürecekleri” söz ediliyor ve “Hep birlikte inşa edilecek güçlendirilmiş parlamenter sistemi milletimize ve gelecek kuşaklara adalet, barış, refah ve huzur getirmesi inancıyla hayata geçirmeyi taahhüt ettikleri” söyleniyordu…
Muhalefetin geçen yüzyılda Paris’te yaptığı kongrelerde “Abdülhamid gitsin de, gerisini sona düşünürüz” demesi üzere; Ankara’daki bu “Üçüncü Kongre”ye de birebir biçimde “Erdoğan hele bir gitsin, gerisi Allah kerim” zihniyeti hâkimdi ve çekildiği söylenen kaygılara devâ nâmına hiç birşey yoktu!
Lakin bir yerde haklarını teslim etmem lâzım: Bu son kongre “millî” idi, evvelki kongrelerde olduğu üzere “Taşnak” ve “Duruşak” üzere bağımsızlık için çalışan örgütler ve gazeteler ile Haçadur Malumyan misâli ayrılıkçı önderler çağırılmamıştı!
Üçüncü Jöntürk Kongresi’nin sonuncu bildirisi artık çok manalı bir günde, 28 Şubat’ta Bilkent Otel’de yapılacak bir merasimle açıklanacak ve muhalefetin bir asır boyunca ne kadar yol aldığı da asıl o gün aşikâr olacak…
MAALESEF HAKLI ÇIKTIM!
Açık söyleyeyim: şimdiye kadar hiç bir biçimde Abdülhamid hayranlığı yapmadım, yıkılış periyodu hükümdarı olan Sultan Abdülhamid’in devletin parçalanmasını önlemek için uğraş gösterdiğini lakin bütün eforuna karşın devrinde bir buçuk milyon kilometrekare toprak kaybettiğimizi ve o yıllarde memlekette maalesef bir istibdadın karar sürdüğünü her vakit yazıp söylemiş oldum ancak geçmişteki devlet liderlerimizden olan Abdülhamid’e hakaret edilmesine ve hakkında “kızıl sultan” gibisinden sıfatlar kullanılmasına da karşı çıktım…
Birkaç hafta evvel “Bugün Abdülhamid vaktindeki zayıf, çaresiz, güçsüz ve devamlı biçimde toprak kaybeden Türkiye değiliz; ortada güçlenen, kalkınan, kendi silâhını kendisi yapmaya başlamış ve etrafında olup bitenlere karşı kararlı güç hâline gelmiş yeni bir Türkiye var… Memleket artık bu biçimde lakin muhalefetin siyaseti 1900’lerin birinci yıllarinde kalmış vaziyette! Tek bir gayeleri var, Tayyip Erdoğan’ın işbaşından gitmesi! O hele bir gitsin de ne olacağı Allah kerim; fakat bir gitsin! …Muhalefetimiz 2022’de yüz yirmi küsur sene öncesini, yani 1900’leri yaşıyor! Geçmişin tek sloganı olan “Gitsiiiiin!” haykırışları bugün de yükseliyor lakin gittiği takdirde ne yapılacak, ne edilecek, problemlere karşı ne önlemler alınacak, bunlar hakkında tek kelam eden yok!” diye yazmıştım…
Ankara’da 12 Şubat’ta yapılan Üçüncü Jöntürk Kongresi beni haklı çıkardı!
Bardakçı yazısında Avrupa’da faaliyet gösteren ve Türkiye’ye yeni ve özgürlükçü bir rejim getirecekleri savında bulunan Jöntürk Kongrelerinin amacının Abdülhamid’i devirebilmek için güçlerini birleştirmek olduğunu, fakat bir türlü anlaşamadıklarını lisana getirirken yazısında enteresan bir tespite yer vererek “Muhalefetimiz 2022’de yüz yirmi küsur sene öncesini, yani 1900’leri yaşıyor! Geçmişin tek sloganı olan “Gitsiiiiin!” haykırışları bugün de yükseliyor lakin gittiği takdirde ne yapılacak, ne edilecek” sorusuna değinirken “Malasef haklı çıktım” dedi ve çarpıcı tespitlerde bulundu.
İşte Bardakçı’nın o yazısı
ÜÇÜNCÜ JÖNTÜRK KONGRESİ
Birincisi 1902’de Paris’te, ikincisi de 1907’de ve bir daha birebir yerde toplanan Jöntürk Kongreleri’nin üçüncüsü, ortadan bir asırdan fazla bir vakit geçtikten daha sonra geçen 12 Şubat’ta Ankara’da, Çankaya Belediyesi’ni Ahlatlıbel’deki tesislerinde yapıldı!
Evvel, Jöntürkler’in kim olduklarını ve birinci iki kongreyi özetlemek gerekirse hatırlatayım:
19. yüzyılın ortalarında, Sultan Abdülâziz’in iktidar yıllarinde ortaya çıkıp Türkiye’nin mutlakiyet yerine Meşrutiyet ile yönetim edilmesini isteyen, mensuplarının adedi Sultan Abdülhamid devranında daha da artan, İstanbul’dan gizlice Mısır’a ve Avrupa’ya gidip Abdülhamid’i devirebilme yollarını arayan rejim muhaliflerine Fransızca’da “Genç Türkler” mânâsına gelen “Jöntürkler” denir…
Ortalarında imparatorluğun her milletinden olan muhalif kümeler, hattâ imparatorluktan ayrılıp bağımsız bir devlet kurmak isteyen Ermeni örgütleri de vardı. Kimileri muhalifler vakit içinde siyasî parti hâline gelmiş; meselâ Avrupa’da faaliyet gösteren bir Jöntürk kümesi daha sonradan İttihad ve Terakki’ye dönüşmüş ve Türkiye’nin mukadderatında yıllarce değerli rol oynamıştı…
Jöntürk hareketinin epeyce uzun ve karmakarışık bir geçmişi vardır lakin bu muhalif kümelerin ortak özelliklerini tek bir cümle ile söz edebilmek mümkündür: Abdülhamid’i devirmek, neye mâlolursa olsun devirmek, hattâ bunu yapabilmek için yabancı memleketlerden de yardım almak lakin Abdülhamid daha sonrasında ne yapılıp edileceğini, memleketin nasıl yönetim edileceğini hiç bir biçimde düşünmemek!
Kendisi de bir Jöntürk olan ve bu hususta kaynak eserler kaleme alan Ahmet Bedevî Kuran, kitaplarından birinde bu noksana temas eder ve “Avrupa’nın türlü memleketlerindeki bütün Jöntürk neşriyatı Sultan Abdülhamid yönetimini zemmetmiş (kötülemiş) durmuş lakin o makus yönetimin yıkılışdan daha sonra tutulacak yolu göstermeye kimse yanaşmamıştır” diye muharrir…
Avrupa’da faaliyet gösteren ve Türkiye’ye yeni ve özgürlükçü bir rejim getirecekleri savında bulunan Jöntürk kümeleri, 20. asrın birinci yıllarinde Paris’te iki kongre yaptılar. Kongrelerin gayesi Abdülhamid’i devirebilmek için güçlerini birleştirmek idi, evvel fakat bir türlü tam olarak anlaşamadılar; hükümdarın 1908’de tahtından indirilmesinin akabinde da bütün ittifak hayalleri unutuldu ve hepsi birbirinin gözünü oymaya başladı!
Jöntürk kongrelerinin hazırlık çalışmalarını Abdülhamid’in kızkardeşi Seniha Sultan’ın oğlu olan, yani öz dayısına karşı Avrupa’da muhalefet bayrağı açan Sabahattin Beyefendi yaptı. Birinci kongre Paris’te 4 Şubat 1902’de toplandı ve Jöntürkler bu iş için bir salon kiralamak yerine bir Fransız entellektüelin konutunda biraraya geldiler. Kongre beş gün devam etti, Abdülhamid’i gerekirse silâhlı güç kullanarak devirme konusunda görüş birliğine varıldı lakin kimi delegeler işi azıtıp yapılacak ihtilâle Avrupa ülkelerinin de faal biçimde, üstelik silâhlı olarak katılmalarını, yani Türkiye’ye yabancıların askerî müdahalesini istediler. Bu teklife birfazlaca delege karşı çıkınca tam bir mutabakat sağlanamadı ve Kongre sade suya tirit bir bildirinin yayınlanması ile son buldu.
İkinci Kongre bir daha Sabahaddin Bey’in teşebbüsleri ile tıpkı kentte, yani Paris’te 27 Aralık 1907’de toplandı, üç gün devam etti, Osmanlı vatandaşlarına Abdülhamid’e karşı silâhlı direnç daveti yapıldı ve birincisinde olduğu üzere lâf yığını bir öteki bildirinin yayınlanması ile de son buldu…
Bildiride, şimdilerde ana muhalefet başkanının “zamlar geri alınıncaya kadar elektrik faturalarını ödemeyeceği” yolundaki açıklamasını hatırlatan kimi unsurlar vardı. Jöntürkler halkı vergi vermemeye ve sivil itaatsizliğe davet ediyorlardı ve bildiriyi Avrupa’daki Jöntürk kümeleri ile gazetelerinin yanısıra devlete isyan hâlinde bulunan kimi Ermeni örgütlerinin temsilcileri de imzalamışlardı!
Abdülhamid’i devirme hevesi ile inadı muhalifleri devleti parçalamak için uğraşanlar ile tıpkı masaya oturtmuş, hattâ yabancıların askerî müdahalelerinden bile medet umar hâle getirmişti!
ŞAHISLAR FARKLI, KARARLAR AYNI!
Derken yüz küsur sene daha sonra geçen 12 Şubat’ta Ankara’da “Jöntürk Kongreleri’nin üçüncüsü” diyebileceğimiz bir toplantı yapıldı! CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, Düzgün Parti Genel Lideri Meral Akşener, DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan ve Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal, o gün Çankaya Belediyesi’ni Ahlatlıbel’deki tesislerinde beş buçuk saat boyunca biraraya gelip iktidarı değiştirmenin yollarını aradılar…
Toplantı daha sonrasında yapılan açıklamada “Liderlerin değerli bir adım attıkları” söyleniyor, “İşbirliğini geliştirerek sürdürecekleri” söz ediliyor ve “Hep birlikte inşa edilecek güçlendirilmiş parlamenter sistemi milletimize ve gelecek kuşaklara adalet, barış, refah ve huzur getirmesi inancıyla hayata geçirmeyi taahhüt ettikleri” söyleniyordu…
Muhalefetin geçen yüzyılda Paris’te yaptığı kongrelerde “Abdülhamid gitsin de, gerisini sona düşünürüz” demesi üzere; Ankara’daki bu “Üçüncü Kongre”ye de birebir biçimde “Erdoğan hele bir gitsin, gerisi Allah kerim” zihniyeti hâkimdi ve çekildiği söylenen kaygılara devâ nâmına hiç birşey yoktu!
Lakin bir yerde haklarını teslim etmem lâzım: Bu son kongre “millî” idi, evvelki kongrelerde olduğu üzere “Taşnak” ve “Duruşak” üzere bağımsızlık için çalışan örgütler ve gazeteler ile Haçadur Malumyan misâli ayrılıkçı önderler çağırılmamıştı!
Üçüncü Jöntürk Kongresi’nin sonuncu bildirisi artık çok manalı bir günde, 28 Şubat’ta Bilkent Otel’de yapılacak bir merasimle açıklanacak ve muhalefetin bir asır boyunca ne kadar yol aldığı da asıl o gün aşikâr olacak…
MAALESEF HAKLI ÇIKTIM!
Açık söyleyeyim: şimdiye kadar hiç bir biçimde Abdülhamid hayranlığı yapmadım, yıkılış periyodu hükümdarı olan Sultan Abdülhamid’in devletin parçalanmasını önlemek için uğraş gösterdiğini lakin bütün eforuna karşın devrinde bir buçuk milyon kilometrekare toprak kaybettiğimizi ve o yıllarde memlekette maalesef bir istibdadın karar sürdüğünü her vakit yazıp söylemiş oldum ancak geçmişteki devlet liderlerimizden olan Abdülhamid’e hakaret edilmesine ve hakkında “kızıl sultan” gibisinden sıfatlar kullanılmasına da karşı çıktım…
Birkaç hafta evvel “Bugün Abdülhamid vaktindeki zayıf, çaresiz, güçsüz ve devamlı biçimde toprak kaybeden Türkiye değiliz; ortada güçlenen, kalkınan, kendi silâhını kendisi yapmaya başlamış ve etrafında olup bitenlere karşı kararlı güç hâline gelmiş yeni bir Türkiye var… Memleket artık bu biçimde lakin muhalefetin siyaseti 1900’lerin birinci yıllarinde kalmış vaziyette! Tek bir gayeleri var, Tayyip Erdoğan’ın işbaşından gitmesi! O hele bir gitsin de ne olacağı Allah kerim; fakat bir gitsin! …Muhalefetimiz 2022’de yüz yirmi küsur sene öncesini, yani 1900’leri yaşıyor! Geçmişin tek sloganı olan “Gitsiiiiin!” haykırışları bugün de yükseliyor lakin gittiği takdirde ne yapılacak, ne edilecek, problemlere karşı ne önlemler alınacak, bunlar hakkında tek kelam eden yok!” diye yazmıştım…
Ankara’da 12 Şubat’ta yapılan Üçüncü Jöntürk Kongresi beni haklı çıkardı!