AK Parti’nin yeni anayasa hazırlığından değerli ayrıntılar: Vatandaş kanun teklifi verecek Son dakika haberi: Hürriyet Gazetesi Müellifi Abdülkadir Selvi, yeni anayasa çalışmalarını, taslağı hazırlayan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a sunan Yeni Anayasa Bilim Heyeti Lideri Prof. Dr. Yavuz Atar’a sordu.
Hazırlıklara göre, vatandaş kanun teklifi verebilecek. Meclis, bakanları nazaranvden alabilecek. Soru önergelerine kelamlı yanıt devri başlayacak. Abdülkadir Selvi’nin bugünkü yazısı şu biçimde:
Parlamenter sisteme dönüşü savunan muhalefet, “iyileştirilmiş” ya da “güçlendirilmiş” parlamenter sistemi temel alan anayasa hazırlıyor. Birtakım çevreler emsal yaklaşımı AK Parti’nin yeni anayasa çalışmaları için gösteriyor. AK Parti’nin, kamuoyunun karşısına “iyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” teklifiyle çıkmaya hazırlandığını argüman ediyor.
Baştan belirteyim ki, bu yanlışsız değil. Bu yüzden yeni anayasayı yanlışsız bir tabanda ve hakikat bilgiler ışığında tartışmamız epeyce kıymetli hale geldi.
SİSTEMİN İSMİ
Bu yüzden basında yer alan “iyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” tezlerini Yeni Anayasa Taslağı’nı hazırlayan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunan Yeni Anayasa Bilim Kurulu’nun Lideri Prof. Yavuz Atar’a sordum.
Yeni Anayasa Taslağı’nda “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” mi var?
“Yeni Anayasa’da hükümet sisteminin ismi açıkça “başkanlık sistemi” olarak düzenleniyor. “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı, uygunlaştırılmış başkanlık yahut uygunlaştırılmış parlamenter sistem” üzere isimlendirme ve nitelendirmeler literatürde yer almıyor, ayrıyeten bilimsel olarak da yanlıştır. AK Parti Anayasa Taslağı çalışmasının “Bilim Kurulu” ve “siyasi heyet müzakereleri” basamaklarında hiç bir biçimde bu biçimde bir nitelendirme yapılmamıştır. Başkanlık sisteminin bu biçimde yanlış bir isim altında kamuoyuna sunulması da düşünülmemektedir. Basında yer alan bu minvaldeki açıklama ve yorumlar dayanaksızdır.
İSTİKRAR DENETLEME
İstikrar ve Denetleme sistemi nasıl kuruluyor? Türk Başkanlık Sistemi’nin temel ideolojisi nedir?
Yeni Anayasa Taslağı’nda yasama, yürütme ve yargı organları ve işlevleri bakımından “denge ve denetleme sistemi” bir daha kurgulanıyor. Daha gerçek biçimde Türk Tipi Başkanlık Sistemi olarak isimlendirilebilecek bu modelin temel ideolojisi yasama, yürütme ve yargının meselesiz olarak işleyebilmesi ve önemli çatışma ve tıkanmaların ortaya çıkmasının engellenmesidir. birebir vakitte, Yeni Anayasa Taslağı’nda istikrar ve kontrol düzeneklerinde Meclis’i güçlendiren ve sistemdeki tartısını arttıran bir yaklaşım benimsenmiştir.
GÜVENOYU VAR MI?
Birtakım bakanlıklar için güvenoyu sistemi mi getirilecek. Örneğin Ulusal Savunma, Dışişleri, İçişleri ve Adalet bakanlarının atamasında Meclis mi yetkili olacak?
Yeni düzenlemede, parlamenter sistemlerin bir ögesi olan “güvenoyu” sistemi yer almıyor. Zira başkanlık sisteminde “başkan” direkt halk tarafınca seçilmekte ve itimadı halktan almaktadır. Halkın seçtiği bir organ, diğer bir organdan güvenoyu almaz. tıpkı vakitte, liderin atadığı lider yardımcıları ve bakanların, aşikâr koşullar çerçevesinde Meclis tarafınca misyondan alınabilmesinin yolu açılıyor. bu biçimdece lider yardımcıları ve bakanlar hem lidere, tıpkı vakitte bir manada Meclis’e karşı da sorumlu olacaklardır. Bu düzenleme açıkça Meclis’i güçlendirici niteliktedir. Kimi başkanlık sistemlerinde bakanların Lider tarafınca atanmasından daha sonra parlamentonun onayı aranmaktadır, kimilerinde ise parlamentolara bakanları misyondan alma yetkisi verilebilmektedir. AK Parti Yeni Anayasa Taslağı’nda bu ikinci model benimsenmiştir. Bu uygulama kelamı edilen bakanlıklarla sonlu olmayıp, lider yardımcıları ve bakanların tümü için geçerli olacaktır. Sonuç olarak lider yardımcıları ve bakanlar bir daha lider tarafınca atanacak, fakat yeni sistemde Meclis bunları vazifeden alabilecektir.
MECLİS, BAKANLARI MİSYONDAN ALABİLECEK
Bakanlar ve lider yardımcıları kaç milletvekilinin oyuyla nazaranvden alınabilecek?
Lider yardımcıları ve bakanların vazifeden alınabilmesi için Mecliste salt sıklıkla önerge verilebilecek, lakin bu önergelerin kabulü için beşte üç oy çoğunluğu aranacaktır.
KELAMLI SORU GERİ GELİYOR
Bakanlar aşikâr günlerde Meclis’te milletvekillerinin sorusunu kelamlı olarak yanıtlayacak mı?
Yeni sistemde mevcuttaki yazılı soruya ilaveten kelamlı soru sistemi de kabul ediliyor. Cumhurbaşkanlığı sisteminin 3 yıllık uygulamasında eski parlamenter sistem alışkanlıklarının da tesiriyle, milletvekilleri ile bakanların daha ağır bir temas ortasında bulunması bir gereksinim olarak lisana getirilmektedir. Bu beklenti göz önünde tutularak Meclis ile bakanlıklar içindeki alakaların güçlendirilmesi ve Meclisin yürütmeyi denetleme kapasitesinin artırılması emeliyle bakanların Meclis’e giderek soruları kelamlı olarak cevaplandırmasına imkân tanınmaktadır.
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI
Cumhurbaşkanı yardımcılarından biri atanacak oburu ise milletvekilleri içinden seçilecek deniliyor. Yanlışsız mu?
Taslakta lider yardımcılarıyla ilgili olarak mevcut Anayasa’daki düzenleme temel alınmış olup bir değişiklik kelam konusu değildir.
ANAYASA MAHKEMESİ’NE ÜYE SEÇİMİ
Anayasa Mahkemesi’ne üye seçiminde Meclis’e yük veriliyor mu?
Yeni düzenlemede Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçiminde AK Parti’nin 2012 Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu lakin 2017 değişikliğinde pakette yer almadığı için gerçekleşmeyen model temel alınıyor. Buna göre AYM üyelerinin Meclis’e tartı verecek biçimde, Meclis ve lider tarafınca seçilmesi ve atanması öngörülüyor.
CUMHURİYET’İN TEMEL NİTELİKLERİ
Anayasa’da Cumhuriyet’in nitelikleri motamot korunuyor mu?
Cumhuriyet’in, yani devletin nitelikleri korunuyor. Ayrıyeten “adalet” prensibinin de devletin temel niteliklerine eklenmesi, kuvvetler ayrılığı prensibine anayasa metninde yer verilmesi düşünülüyor.
ANAYASA’NIN BAŞLANGIÇ KISMI DEĞİŞİYOR
Anayasa’nın başlangıç kısmında 12 Eylül darbesini yasallaştıran kısım değişiyor mu? Ulusal irade vurgusu olacak mı?
Başlangıç tümüyle bir daha yazıldı, darbeleri yasallaştıran eski metinler yerine, ulusal irade, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve milletin müşterek bedellerine vurgu yapılıyor. Anayasayı kabul ve ilan eden iradenin “Türk Milleti” olduğu bilhassa belirtiliyor.
VATANDAŞLAR KANUN TEKLİFİ VEREBİLECEK
Vatandaşlar belirli sayıda imzayı topladığı taktirde Meclise kanun teklifi sunabilecek mi?
Yeni Anayasa Taslağı’nda vatandaşların (seçmenlerin) muhakkak sayıda imzayla hem kanun birebir vakitte anayasa değişikliği teklifi verebilmesi öngörülüyor.
ANTİDEMOKRATİK SINIRLAMALAR KALDIRILIYOR
Yeni Anayasa nasıl bir perspektife göre hazırlanıyor?
Yeni Anayasa Taslağı, gerçek anayasacılığın gereği olarak hürriyet odaklı bir ideoloji üzerine inşa edilmiştir. Bu niçinle temel hak ve hürriyetlere ait düzenlemeler hürriyetin asıl, sınırlama ve müdahalenin istisna olduğu anlayışına dayandırılmıştır. Taslakta temel hak ve hürriyetler üniversal standartlar ve memleketler arası kontratlardaki kriterler ile uyumlu olarak bir daha düzenlenmekte; mevcut Anayasa’daki antidemokratik sınırlamalar kaldırılmaktadır.
120-130 HUSUS ORTASINDA
Kaç kısım ve kaç husustan ibaret olacak? Son formunun ne vakit verilmesi planlanıyor?
Yeni Anayasa Taslağı’nın kesin değerlendirmeye göre 120-130 husus içinde olması bekleniyor. Süreç Cumhurbaşkanı’nın, siyasetin planlamasına göre yürüyecek.
İZLENİM
Yeni anayasa kıymetli yenilikler getiriyor. Natürel kıymetli olan onu yanlışsız bir yerde ve gerçek bilgiler ışığında tartışabilmekte.
KAYNAK: HÜRRİYET GAZETESİ
Hazırlıklara göre, vatandaş kanun teklifi verebilecek. Meclis, bakanları nazaranvden alabilecek. Soru önergelerine kelamlı yanıt devri başlayacak. Abdülkadir Selvi’nin bugünkü yazısı şu biçimde:
Parlamenter sisteme dönüşü savunan muhalefet, “iyileştirilmiş” ya da “güçlendirilmiş” parlamenter sistemi temel alan anayasa hazırlıyor. Birtakım çevreler emsal yaklaşımı AK Parti’nin yeni anayasa çalışmaları için gösteriyor. AK Parti’nin, kamuoyunun karşısına “iyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” teklifiyle çıkmaya hazırlandığını argüman ediyor.
Baştan belirteyim ki, bu yanlışsız değil. Bu yüzden yeni anayasayı yanlışsız bir tabanda ve hakikat bilgiler ışığında tartışmamız epeyce kıymetli hale geldi.
SİSTEMİN İSMİ
Bu yüzden basında yer alan “iyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” tezlerini Yeni Anayasa Taslağı’nı hazırlayan ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunan Yeni Anayasa Bilim Kurulu’nun Lideri Prof. Yavuz Atar’a sordum.
Yeni Anayasa Taslağı’nda “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı sistemi” mi var?
“Yeni Anayasa’da hükümet sisteminin ismi açıkça “başkanlık sistemi” olarak düzenleniyor. “İyileştirilmiş Cumhurbaşkanlığı, uygunlaştırılmış başkanlık yahut uygunlaştırılmış parlamenter sistem” üzere isimlendirme ve nitelendirmeler literatürde yer almıyor, ayrıyeten bilimsel olarak da yanlıştır. AK Parti Anayasa Taslağı çalışmasının “Bilim Kurulu” ve “siyasi heyet müzakereleri” basamaklarında hiç bir biçimde bu biçimde bir nitelendirme yapılmamıştır. Başkanlık sisteminin bu biçimde yanlış bir isim altında kamuoyuna sunulması da düşünülmemektedir. Basında yer alan bu minvaldeki açıklama ve yorumlar dayanaksızdır.
İSTİKRAR DENETLEME
İstikrar ve Denetleme sistemi nasıl kuruluyor? Türk Başkanlık Sistemi’nin temel ideolojisi nedir?
Yeni Anayasa Taslağı’nda yasama, yürütme ve yargı organları ve işlevleri bakımından “denge ve denetleme sistemi” bir daha kurgulanıyor. Daha gerçek biçimde Türk Tipi Başkanlık Sistemi olarak isimlendirilebilecek bu modelin temel ideolojisi yasama, yürütme ve yargının meselesiz olarak işleyebilmesi ve önemli çatışma ve tıkanmaların ortaya çıkmasının engellenmesidir. birebir vakitte, Yeni Anayasa Taslağı’nda istikrar ve kontrol düzeneklerinde Meclis’i güçlendiren ve sistemdeki tartısını arttıran bir yaklaşım benimsenmiştir.
GÜVENOYU VAR MI?
Birtakım bakanlıklar için güvenoyu sistemi mi getirilecek. Örneğin Ulusal Savunma, Dışişleri, İçişleri ve Adalet bakanlarının atamasında Meclis mi yetkili olacak?
Yeni düzenlemede, parlamenter sistemlerin bir ögesi olan “güvenoyu” sistemi yer almıyor. Zira başkanlık sisteminde “başkan” direkt halk tarafınca seçilmekte ve itimadı halktan almaktadır. Halkın seçtiği bir organ, diğer bir organdan güvenoyu almaz. tıpkı vakitte, liderin atadığı lider yardımcıları ve bakanların, aşikâr koşullar çerçevesinde Meclis tarafınca misyondan alınabilmesinin yolu açılıyor. bu biçimdece lider yardımcıları ve bakanlar hem lidere, tıpkı vakitte bir manada Meclis’e karşı da sorumlu olacaklardır. Bu düzenleme açıkça Meclis’i güçlendirici niteliktedir. Kimi başkanlık sistemlerinde bakanların Lider tarafınca atanmasından daha sonra parlamentonun onayı aranmaktadır, kimilerinde ise parlamentolara bakanları misyondan alma yetkisi verilebilmektedir. AK Parti Yeni Anayasa Taslağı’nda bu ikinci model benimsenmiştir. Bu uygulama kelamı edilen bakanlıklarla sonlu olmayıp, lider yardımcıları ve bakanların tümü için geçerli olacaktır. Sonuç olarak lider yardımcıları ve bakanlar bir daha lider tarafınca atanacak, fakat yeni sistemde Meclis bunları vazifeden alabilecektir.
MECLİS, BAKANLARI MİSYONDAN ALABİLECEK
Bakanlar ve lider yardımcıları kaç milletvekilinin oyuyla nazaranvden alınabilecek?
Lider yardımcıları ve bakanların vazifeden alınabilmesi için Mecliste salt sıklıkla önerge verilebilecek, lakin bu önergelerin kabulü için beşte üç oy çoğunluğu aranacaktır.
KELAMLI SORU GERİ GELİYOR
Bakanlar aşikâr günlerde Meclis’te milletvekillerinin sorusunu kelamlı olarak yanıtlayacak mı?
Yeni sistemde mevcuttaki yazılı soruya ilaveten kelamlı soru sistemi de kabul ediliyor. Cumhurbaşkanlığı sisteminin 3 yıllık uygulamasında eski parlamenter sistem alışkanlıklarının da tesiriyle, milletvekilleri ile bakanların daha ağır bir temas ortasında bulunması bir gereksinim olarak lisana getirilmektedir. Bu beklenti göz önünde tutularak Meclis ile bakanlıklar içindeki alakaların güçlendirilmesi ve Meclisin yürütmeyi denetleme kapasitesinin artırılması emeliyle bakanların Meclis’e giderek soruları kelamlı olarak cevaplandırmasına imkân tanınmaktadır.
CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI
Cumhurbaşkanı yardımcılarından biri atanacak oburu ise milletvekilleri içinden seçilecek deniliyor. Yanlışsız mu?
Taslakta lider yardımcılarıyla ilgili olarak mevcut Anayasa’daki düzenleme temel alınmış olup bir değişiklik kelam konusu değildir.
ANAYASA MAHKEMESİ’NE ÜYE SEÇİMİ
Anayasa Mahkemesi’ne üye seçiminde Meclis’e yük veriliyor mu?
Yeni düzenlemede Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçiminde AK Parti’nin 2012 Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu lakin 2017 değişikliğinde pakette yer almadığı için gerçekleşmeyen model temel alınıyor. Buna göre AYM üyelerinin Meclis’e tartı verecek biçimde, Meclis ve lider tarafınca seçilmesi ve atanması öngörülüyor.
CUMHURİYET’İN TEMEL NİTELİKLERİ
Anayasa’da Cumhuriyet’in nitelikleri motamot korunuyor mu?
Cumhuriyet’in, yani devletin nitelikleri korunuyor. Ayrıyeten “adalet” prensibinin de devletin temel niteliklerine eklenmesi, kuvvetler ayrılığı prensibine anayasa metninde yer verilmesi düşünülüyor.
ANAYASA’NIN BAŞLANGIÇ KISMI DEĞİŞİYOR
Anayasa’nın başlangıç kısmında 12 Eylül darbesini yasallaştıran kısım değişiyor mu? Ulusal irade vurgusu olacak mı?
Başlangıç tümüyle bir daha yazıldı, darbeleri yasallaştıran eski metinler yerine, ulusal irade, hukukun üstünlüğü, insan hakları ve milletin müşterek bedellerine vurgu yapılıyor. Anayasayı kabul ve ilan eden iradenin “Türk Milleti” olduğu bilhassa belirtiliyor.
VATANDAŞLAR KANUN TEKLİFİ VEREBİLECEK
Vatandaşlar belirli sayıda imzayı topladığı taktirde Meclise kanun teklifi sunabilecek mi?
Yeni Anayasa Taslağı’nda vatandaşların (seçmenlerin) muhakkak sayıda imzayla hem kanun birebir vakitte anayasa değişikliği teklifi verebilmesi öngörülüyor.
ANTİDEMOKRATİK SINIRLAMALAR KALDIRILIYOR
Yeni Anayasa nasıl bir perspektife göre hazırlanıyor?
Yeni Anayasa Taslağı, gerçek anayasacılığın gereği olarak hürriyet odaklı bir ideoloji üzerine inşa edilmiştir. Bu niçinle temel hak ve hürriyetlere ait düzenlemeler hürriyetin asıl, sınırlama ve müdahalenin istisna olduğu anlayışına dayandırılmıştır. Taslakta temel hak ve hürriyetler üniversal standartlar ve memleketler arası kontratlardaki kriterler ile uyumlu olarak bir daha düzenlenmekte; mevcut Anayasa’daki antidemokratik sınırlamalar kaldırılmaktadır.
120-130 HUSUS ORTASINDA
Kaç kısım ve kaç husustan ibaret olacak? Son formunun ne vakit verilmesi planlanıyor?
Yeni Anayasa Taslağı’nın kesin değerlendirmeye göre 120-130 husus içinde olması bekleniyor. Süreç Cumhurbaşkanı’nın, siyasetin planlamasına göre yürüyecek.
İZLENİM
Yeni anayasa kıymetli yenilikler getiriyor. Natürel kıymetli olan onu yanlışsız bir yerde ve gerçek bilgiler ışığında tartışabilmekte.
KAYNAK: HÜRRİYET GAZETESİ